Rhaglen fridio ar fin rhoi hwb hollbwysig i fisglod perlog

Mae tua 120 o fisglod perlog ifanc yn cael eu rhyddhau i leoliad gwarchodedig mewn afon yng Ngwynedd i roi hwb mawr ei angen i'r rhywogaeth hon, sydd mewn perygl difrifol.

Magwyd y misglod mewn amgylchedd rheoledig yng nghyfleuster bridio caeth Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) ger Aberhonddu ac maent yn cael eu rhyddhau i'r afon yn dilyn gwaith helaeth i adfer cynefinoedd yn ystod 2022.

Mae'r lleoliad, sy'n cael ei warchod i atal potsio, yn cynnal un o'r poblogaethau olaf o fisglod perlog sydd ar ôl yng Nghymru. Mae'r rhywogaeth yn cael ei hystyried yn ddiflanedig yn weithredol oherwydd y niferoedd bach ac oedran y misglod sydd ar ôl.

Yn ystod 2022, ailgyflwynwyd dros 1000 tunnell o glogfeini, coblau a graean ffres yn ofalus i'r afon i gynyddu cynefin gwerthfawr ar gyfer misglod perlog.

I ddechrau, mae'r misglod yn cael eu rhoi yn yr afon mewn seilos concrit pwrpasol gyda hidlwyr i'w galluogi i dynnu dŵr. Dewisir lleoliadau rhyddhau yn ofalus i amddiffyn y misglod rhag llifoedd isel ac uchel er mwyn cynyddu eu siawns o oroesi.

Ar ôl eu rhyddhau, bydd CNC yn ymgymryd â rhaglen fonitro reolaidd i asesu sut mae'r misglod yn tyfu ac yn goroesi mewn amodau naturiol.

Dywedodd John Taylor o CNC, sydd wedi goruchwylio'r gwaith bridio caeth:

"Mae gan fisglod perlog gylch bywyd cymhleth, ac maen nhw’n dechrau eu datblygiad fel parasitiaid ar dagellau pysgod, cyn syrthio a chladdu eu hunain yng ngraean gwelyau afonydd. Mae ymchwil wedi dangos mai yn y cam cyntaf hwn o'r cylch bywyd y mae'r misglod yn ei chael hi'n anodd goroesi.

"Rydym wedi bod yn gweithio i feithrin misglod perlog ifanc yn ein cyfleusterau bridio caeth ers blynyddoedd lawer, ond yn ystod y 10 mlynedd diwethaf mae technegau wedi datblygu ac rydym yn bridio miloedd o fisglod dros bum mlwydd oed yn llwyddiannus.

"Mae'r rhaglen bridio caeth yn hanfodol yn y tymor byr gan y bydd yn ein galluogi i atal difodiant y rhywogaeth hon yng Nghymru a rhoi hwb mawr ei angen i hen boblogaethau bregus nad ydynt yn hyfyw.  Bydd adfer cynefinoedd ac ansawdd dŵr yn y tymor canolig i'r tymor hir yn caniatáu i'r rhywogaeth hon ffynnu yn y dyfodol a dod yn gyfrannwr allweddol at ecosystem iach unwaith eto."

Dywedodd Thomas Doherty-Bone, swyddog adfer misglod perlog CNC:

"Mae rhyddhau ein misglod perlog a fridiwyd mewn caethiwed yn gam mawr, ond mae'n hanfodol ar gyfer goroesiad y rhywogaeth yn y dyfodol.

"Yn anffodus, yng Nghymru nid oes unrhyw dystiolaeth yn y 40 mlynedd diwethaf bod misglod ifanc yn goroesi yn y gwyllt, felly mae rhaglenni adfer cynefinoedd a bridio bellach yn hanfodol.

"Mae'n fraint cael bod yn rhan o brosiect mor nodedig i achub rhywogaeth eiconig sy’n hynod fregus ac mewn perygl o gael ei cholli o Gymru am byth."

Ariennir y prosiect misglod perlog gan Raglen Gyfalaf Dŵr Llywodraeth Cymru, sy'n cefnogi nifer o flaenoriaethau amgylcheddol gan gynnwys adfer afonydd, adfer mwyngloddiau metel, pysgodfeydd ac ansawdd dŵr.

Yn dilyn llwyddiant wrth adfer yr afon yn 2022, fis diwethaf dechreuodd CNC weithio i adfer cynefin misglod perlog mewn ail leoliad yng Ngwynedd.

Y gobaith yw y gallai hyn ddod yn lleoliad 'arch' arall i ryddhau mwy o gregyn gleision o'r ddeorfa yn y dyfodol.